Postęp

Hippocrates: De morbo sacro.

Najprawdopodobniej w drugiej połowie V wieku p. n. e. powstał hipokratejski traktat „O świętej chorobie”, czyli o epilepsji. Jego autor pisze:

Nie wydaje mi się, by była ona bardziej święta ani bardziej boska niż inne choroby; ma ona naturalną przyczynę, a ludzie nazywają ją świętą przez swoją ignorancję i skłonność do dziwienia się na widok podobnych objawów, różnych od objawów innych chorób. Przekonanie o tym, że jest święta utrzymuje się przez to, że są bezradni, kiedy mają ją wytłumaczyć i przez prosty sposób, jakim się ją leczy, mianowicie poprzez obrzędy oczyszczenia i zaklęcia. (...) Wydaje mi się, że pierwszymi, którzy przypisali jej święty charakter byli ludzie podobni do dzisiejszych magów, uzdrawiaczy, oszustów i szarlatanów twierdzących o sobie, że są niezwykle przyzwoici i posiadają dużą wiedzę.

[I-II, tłumaczenie moje]

O autorze tekstu nie można powiedzieć, że jest jakimś zaprzysięgłym i wojującym naturalistą. Nie pisze nigdzie jednoznacznie, że wspomniane obrzędy nie mogą być skuteczne ani nie tłumaczy, na czym dokładnie ma polegać przewaga wyjaśnienia naturalistycznego nad magiczno-religijnym. Pojawia się tu jednak trafne spostrzeżenie, że kiedy trafiamy na jakieś dziwaczne i trudne do wytłumaczenia zjawisko, lubimy tłumaczyć sobie, że to sprawka bogów, demonów, lub innych nadprzyrodzonych stworów. Dzięki temu, że przez kolejne ponad 2400 lat różni badacze z dystansem podchodzili do tej naturalnej skłonności, udało im się w niesamowity sposób pogłębić wiedzę o funkcjonowaniu świata.
W roku 2008 na Uniwersytecie Szczecińskim odbyło się sympozjum naukowe pod nazwą „Szatan – Opętanie – Pomoc”. Nie udało mi się niestety dotrzeć do tekstów prelegentów, musiałem zadowolić się krótką relacją prasową. Wiem z niej, że lek. med. Joanna Ziętek z katedry i kliniki psychiatrii Pomorskiej Akademii Medycznej w swoim wystąpieniu pt. „Opętanie a choroba psychiczna – kryteria różnicujące” przyznała, że epilepsja jest jedną z chorób najczęściej mylonych z opętaniem. Potwierdził to ks. Andrzej Trojanowski, egzorcysta, który tłumaczył, że „szatan robi wszystko, by jego obecność nie ujawniła się”, w związku z czym często przebiegle podszywa się pod chorobę. Egzorcyści „mają jednak swoje metody na zdiagnozowanie opętania”.

O metodach tych można poczytać w wychodzącym od niedawna, ale już sławnym w świecie miesięczniku „Egzorcysta” – przyciśnięty przez egzorcystę odpowiednimi modlitwami szatan w ciele dziewczynki przyznaje się do wszystkiego charczącym głosem i wypluwa gwoździe. Przewodniczącym rady programowej pisma jest ks. dr hab. Aleksander Posacki, który zaręcza, że jest ono przygotowane „rzetelnie i z ogromną odpowiedzialnością” oraz „na najwyższym poziomie merytorycznym i edytorskim”. Problem relacji między psychiatrią a demonologią wyjaśnia on natomiast w ten sposób:

Człowiek, który trafia do szpitala psychiatrycznego, może mieć wrażenie, że podlega działaniu jakiejś osoby z zewnątrz i twierdzić, że jest opętany, co może istotnie świadczyć o psychozie, ale może być też objawem rzeczywistego opętania, czego psychiatra nigdy do końca nie wie, bo nie może wiedzieć! Szuka przyczyn jego zachowania w zaburzeniach działania struktur wewnątrzpsychicznych człowieka lub w mechanizmach kulturowych, oddziałujących na jego psychikę. Stosuje więc wyjaśnienia pochodzące wyłącznie z ludzkiego, subiektywnego świata antropologii. Tymczasem opętanie w sensie teologicznym zakłada przedmiotową, czyli obiektywną przyczynę opętania, jaką jest szatan.

Ksiądz Posacki wie, co mówi – habilitację na KUL uzyskał w zakresie teologii duchowości, a jego specjalnością jest „rozeznawanie duchowe i walka duchowa”. Tymi i innymi ciekawymi problemami zajmuje się jako pracownik naukowy Akademii „Ignatianum” i wykładowca KUL. Poza tym, jak podaje biogram na jego stronie internetowej, tropi zagrożenia duchowe ukryte w popkulturze, a „UFO uważa za zamaskowaną formę zwodniczych demonów, nie wykluczając jednak innych możliwości interpretacyjnych”.
Według raportu Katolickiej Agencji Informacyjnej w roku 2011 pięć katolickich uczelni (KUL, „Ignatianum”, UJPII, PWT we Wrocławiu i PWT w Warszawie) otrzymało z budżetu państwa łącznie 181,45 mln zł. Wydziały teologii katolickiej na publicznych uczelniach otrzymały ok. 38,5 mln. Ponadto w całości z budżetu państwa finansowane są Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego i Chrześcijańska Akademia Teologiczna; raport nie podaje sum, które otrzymały te uczelnie.