Instynktowni marksiści

Chomsky: "The Business Elites ... Are Instinctive Marxists" by Keane Bhatt, "truthout" 19.11.2010.

Jeżeli wiercimy jedną dziurę, ryzyko jest ogromne. Ale jeśli mamy ich sto, wystarczy dziesięć, w których coś się znajdzie. Wtedy ryzyko praktycznie spada do zera.

Powiedział tak niedawno w rozmowie z Gazetą Wyborczą Jan Kulczyk i trudno o lepszą ilustrację tezy o tym, jak to kapitaliści dużo zarabiają, bo ponoszą duże ryzyko. Muszę przyznać, że kiedy czytam wypowiedzi praktyków kapitalizmu, to częściej się zgadzam, niż kiedy czytam wypowiedzi teoretyków w postaci różnych komentatorów i ekonomistów z Centrum im. Adama Smitha. Kapitaliści, zwłaszcza ci najbogatsi, jakby inaczej rozumieją, jak kapitalizm funkcjonuje. Warren Buffett mówi np. coś takiego:

W porządku, istnieje walka klas. Ale to moja klasa, klasa bogatych, prowadzi tę wojnę. I to my wygrywamy.

Okazuje się, że Noam Chomsky ma podobne wrażenie:

Myślę, że było dla niego [Marksa] oczywiste, że elity są w gruncie rzeczy marksistowskie – wierzą w analizę klasową i wierzą w walkę klas. A w społeczeństwie naprawdę kontrolowanym przez biznes, takim jak Stany Zjednoczone, elity biznesu są głęboko zaangażowane w walkę klasową i cały czas w niej uczestniczą. Oni to rozumieją, są instynktownymi marksistami. Nie muszą do tego czytać Marksa.

Nie jestem pewien, czy „marksiści” to nie za dużo powiedziane, marksizm to w końcu dużo więcej niż walka klas: materializm dialektyczny, socjalizm naukowy, laborystyczna teoria pracy, teoria kryzysów, teoria alienacji itd. Nie wydaje mi się, żeby elity w ogóle dobrze to wszystko znały, a co dopiero w to wierzyły. Zgodziłbym się jednak z Chomskym w tym, że grube ryby kapitalizmu najwidoczniej nie wierzą w całą tę neoliberalną mitologię, mówiącą o harmonii interesów tzw. pracodawców i pracobiorców, o tym, że kiedy tylko obniżymy bogatym podatki i zniesiemy bariery w prowadzeniu biznesu, to bogaci zrobią wszystkim dobrze, o sprawiedliwej kapitalistycznej nagrodzie za ciężką pracę, talent, albo ryzyko, o lepszej wydajności prywatnych firm, o racjonalnych konsumentach, o tym, że pieniądze są zawsze najlepszą motywacją, więc jeśli podniesiemy prezesowi zarobki z miliona do trzech milionów, to będzie nam trzy razy lepiej prezesował itd.

Chomsky twierdzi, że kiedy czyta się teksty pisane raczej przez elitę dla elity – jak Wall Street Journal czy Financial Times – to można zauważyć, że walka klas i wyzysk nie są tam takim tabu, jak w gazetach dla szerokiego odbiorcy. Marzy mi się, żeby ktoś zrobił badania porównujące ilość neoliberalnych dogmatów w prasie biznesowej i prasie powszechnej (a może ktoś już zrobił?). Mógłbym coś postawić, że w tej pierwszej będzie ich znacząco mniej – wiara w te historie może tylko przeszkadzać w prowadzeniu biznesu.