„Etyka aborcji” to
cykl, w którym podsumowuję i komentuję książkę Davida Boonina
„A Defense of Abortion”. Jeśli jesteś tu nowa/-y, zacznij od
Wstępu.
Wyobraźmy sobie, że
proszę o wskazanie dziesięciu realnych istot, które bezdyskusyjnie
i bezsprzecznie, zarówno według zwolenników jak i przeciwników
dopuszczalności aborcji, mają prawo do życia. Nie ma raczej
wątpliwości, że cała dziesiątka będzie należeć do gatunku
homo sapiens.
Możemy powtórzyć eksperyment raz, drugi i trzeci – i za każdym
razem wszystkie wskazane istoty będą należeć do gatunku homo
sapiens. Oczywiście są ludzie, którzy
uważają, że prawo do życia mają też np. szympansy, albo
delfiny, albo psy, albo świnie – ale ten pogląd jest już
kontrowersyjny, więc na pewno żadne szympansy ani psy nie zostaną
wskazane. Jak więc wytłumaczyć fakt, że mimo rozmaitych różnic
wszystkie wskazane istoty mają jedną wspólną cechę, mianowicie
przynależność gatunkową? To chyba nie przypadek?
Według argumentu z
oszczędności najlepszym – bo najbardziej oszczędnym
(parsimonious)
– wyjaśnieniem jest fakt, że prawo do życia wynika z
przynależności do gatunku homo
sapiens. A że do gatunku homo
sapiens należy się od zapłodnienia,
to prawo do życia przysługuje od zapłodnienia.
Co jest z tym
argumentem nie tak? Możemy sobie łatwo wyobrazić (modyfikuję tu
trochę to, co pisze Boonin), że przylatują kosmici, którzy bardzo
nas przypominają – mają świadomość, samoświadomość, pamięć,
są zdolni do odczuwania szczęścia i cierpienia, myślą
abstrakcyjnie, na różne sposoby kierują swoim postępowaniem tak,
by osiągać swoje cele, myślą o swojej przyszłości i ją
planują, posługują się językiem, tworzą między sobą
skomplikowane społeczne relacje etc. Nikt raczej nie będzie miał
wątpliwości, że mają oni prawo do życia takie samo jak my,
chociaż należą do innego gatunku. Wygląda więc na to, że o
prawie do życia decydują tu przynajmniej niektóre z powyższych
cech, a nie taka czy inna sekwencja DNA (ani to, czy w ogóle mają
DNA). Gdyby było tych kosmitów dostatecznie dużo wokół nas, to
we wskazanej próbce istot z prawem do życia nie mielibyśmy samych
przedstawicieli homo sapiens.
To pokazuje, że fakt przynależności wszystkich realnie
w tej chwili istniejących bytów (o których wiemy) z bezdyskusyjnym
prawem do życia do gatunku homo sapiens
wynika z przypadku. Historycznego, fizycznego, metafizycznego – w
każdym razie z przypadku.
Z drugiej strony
możemy też sobie wyobrazić przedstawiciela homo
sapiens w trwałym stanie wegetatywnym,
którego kora mózgowa jest nieodwracalnie uszkodzona, przez co nigdy
nie odzyska świadomości – jest jednak podtrzymywany przy życiu
za pomocą specjalnej aparatury. Czy można go odłączyć? Czy ma on
prawo do życia? Według Boonina twierdzenie, że prawo do życia
kogoś takiego jest dokładnie takie samo jak prawo do życia
zdrowego, dorosłego człowieka jest „w najlepszym razie skrajnie
kontrowersyjne”. A zatem, powiada Boonin, „zwolennik twierdzenia,
że typowy płód ma prawo do życia, nie może odwoływać się do
argumentu, który implikuje, że ludzie w takim [tzn. wegetatywnym] stanie mają owo prawo.”
Ale właściwie
dlaczego nie może? Co jakiś czas mamy głośną sprawę człowieka
w stanie wegetatywnym – taką jak dzisiaj Charliego Garda, czy
kilkanaście lat temu Terri Schiavo – przy okazji której
uaktywniają się tzw. obrońcy życia twierdzący, że w żadnym
razie nie można odłączać od aparatury sztucznie podtrzymującej
życie. Można od nich najczęściej usłyszeć, że „nie wiadomo,
czy jednak nie ma tam w środku jakiejś świadomości”, albo że
„nie wiadomo, czy cudownie nie wyzdrowieje”. Wydaje mi się
jednak, że znajdą się też osoby, dla których odłączenie od
aparatury kogoś nawet w stanie ewidentnej śmierci mózgu (być może
nawet łącznie z pniem) będzie intuicyjnie tak samo złe jak
zabicie zdrowego, dorosłego człowieka. Mimo tego, że z pewnością nie ma już żadnej świadomości i nigdy nie będzie. Co zrobić z taką intuicją?
Czy wg Boonina to niemożliwe, żeby ją mieć? A może uważa on, że
jest ona efektem przyswojenia pewnej dziwnej ideologii i dlatego
należy ją odrzucić? A może należy ją odrzucić, bo jest bardzo
rzadka? Tylko dlaczego właściwie moralne intuicje, które są
bardziej powszechne lub w jakiś sposób uwarunkowane genetycznie,
mają się liczyć bardziej w procesie osiągania równowagi
refleksyjnej? Jak pisałem w części metodologicznej, Boonin nie
odpowiada na te pytania, a od odpowiedzi zależy tu powodzenie
drugiej części jego repliki.
Jeśli jednak chodzi
o część pierwszą, to trudno z nią chyba dyskutować. Możliwość
istnienia innych gatunków z bezdyskusyjnym prawem do życia
jasno pokazuje, że argument z oszczędności nie działa.
No ale fundamentalista (a przecież wychodzimy z założeń fundamentalistycznych) udzieli jednej z czterech odpowiedzi: (i) nie ma obcych, bo nikt ich nigdy nie znalazł; (ii) nie może ich być (bo Bóg stworzył ludzi i tylko ludzi, co jest opisane w Biblii) (iii) jeśli nawet są tacy jak my, to po prostu są nami i należą do naszego gatunku (bo to Bóg ich stworzył tak samo jak nas; lub: bo przynależność do naszego gatunku nie jest kwestią DNA).
OdpowiedzUsuńI wreszcie odpowiedź czwarta, moim zdaniem najprawdopodobniejsza: fundie odpowie że (iv), skoro są obcy, to w takim razie jak najbardziej nie zasługują na ochronę życia. Nie należą do naszego gatunku, więc możemy ich zabijać według potrzeby, jak szympansy, świnie, psy albo (całkiem przecież niedawno!) "podludzi".
Dla zabawy zresztą dodam do Twojego opisu (niczego mu nie ujmując), że oprócz tych wszystkich "pozytywnych" cech Obcy wyglądają jak skrzyżowanie pijawki z karaluchem, mają 15 cm wzrostu, śmierdzą, są od ludzi słabsi i jedzą odchody (a także trupy innych obcych), ich komunikacja jest całkowicie ludziom obca (więc nasze mechanizmy empatii się nie uaktywniają), natomiast z ich martwych ciał można robić krem, który pozwala ludziom po 50 wyglądać dalej na 20. Proszę, popatrz na fotografię podróżnika Cejrowskiego albo leśnika Szyszki i napisz jeszcze raz, że nikt nie będzie miał wątpliwości, że mają prawo do życia jak my.
Argument "z obcego" może przemawiać wyłącznie do kogoś, kto np. wierzy w ewolucję (a sporo fundamentalistów, i to nie tylko z Bible belt, nie wierzy, nawet katolików - wbrew nauce KK) i biologizm (czyli biologiczną definicję gatunku ludzkiego). Ale bardzo możliwe, że taka osoba ma też inny pogląd na aborcję.
No ale fundamentalista (a przecież wychodzimy z założeń fundamentalistycznych) udzieli jednej z czterech odpowiedzi: (i) nie ma obcych, bo nikt ich nigdy nie znalazł;
UsuńTo nie ma znaczenia. Tu wystarczy jedynie możliwość ich istnienia. I nie jest to „możliwość” w sensie „być może istnieją gdzieś tam w odłegłej galaktyce naszego wszechświata”, tylko w sensie „istnieje przynajmniej jeden możliwy wszechświat, w którym istnieją”. Wystarczy więc przyznanie, że istoty nienależące do gatunku homo sapiens (nie muszą to być kosmici) z prawem do życia nie są jak kwadratowe koła, ani jak żonaci kawalerowie. Mogą być jak jednorożce czy krasnoludki.
nie może ich być (bo Bóg stworzył ludzi i tylko ludzi, co jest opisane w Biblii)
Jak wyżej.
jeśli nawet są tacy jak my, to po prostu są nami i należą do naszego gatunku (bo to Bóg ich stworzył tak samo jak nas; lub: bo przynależność do naszego gatunku nie jest kwestią DNA)
Nie musimy używać akurat kryterium DNA, możemy wziąć jakieś inne, np. zdolność do posiadania płodnego potomstwa. Jeśli przeciwnik odrzuca wszystkie te kryteria i upiera się, żeby nazywać każdą istotę, która jest samoświadoma, racjonalna, ma pragnienia, może cierpieć itd. przedstawicielem gatunku homo sapiens, to można odpowiedzieć, że to jakiś niezwykle dziwaczny sposób używania pojęcia „przedstawiciel gatunku homo sapiens”, ale jeśli ktoś ma taki kaprys, to proszę bardzo. Ktoś taki będzie musiał jednak uznać, że ludzki płód nie należy do gatunku homo sapiens, bo nie jest ani samoświadomy, ani racjonalny itd. We wszystkim się wtedy z taką osobą zgadzamy co do faktów – i ona, i my odrzucamy kryterium poczęcia. Jedyna różnica polega na tym, że my nazywamy ludzkie płody homo sapiens, a ona nie.
Nie należą do naszego gatunku, więc możemy ich zabijać według potrzeby, jak szympansy, świnie, psy albo (całkiem przecież niedawno!) "podludzi".
Zauważ, że ci, którzy zabijali „podludzi”, usprawiedliwiali to zabijanie odwołując się do szeregu fałszywych twierdzeń na temat różnic w mentalności, inteligencji, systemie wartości rzekomo uwarunkowanym biologicznie itd. Sam termin „podczłowiek” to pokazuje. Nie twierdzili po prostu, że „tamci nie należą do naszej rasy, więc można zabijać, niezależnie od tego, czym ich rasa się charakteryzuje”. To samo z ludźmi, którzy usprawiedliwiają np. zabijanie świń na mięso. Mówią, że „można, bo nie są racjonalne”, „można, bo nie mogą mieć obowiązków względem nas” itp. A nie mówią, że „można, bo należą do innego gatunku i nie ma znaczenia, czym ten gatunek się charakteryzuje, ważne że nie jest nasz”. To pokazuje, że nie uznają oni gołej przynależności do konkretnego taksonu za moralnie istotną.
Dla zabawy zresztą dodam do Twojego opisu (niczego mu nie ujmując), że oprócz tych wszystkich "pozytywnych" cech Obcy wyglądają jak skrzyżowanie pijawki z karaluchem, mają 15 cm wzrostu, śmierdzą, są od ludzi słabsi i jedzą odchody (a także trupy innych obcych), ich komunikacja jest całkowicie ludziom obca (więc nasze mechanizmy empatii się nie uaktywniają), natomiast z ich martwych ciał można robić krem, który pozwala ludziom po 50 wyglądać dalej na 20.
UsuńMyślę, że przeciętny fundemantalista antyaborcyjny zgodzi się, że cechy takie jak brzydota, śmierdzenie itd. – choć na pewno mogą wpływać na nasze moralne oceny – są moralnie nieistotne, więc nie powinniśmy ich brać pod uwagę.
Proszę, popatrz na fotografię podróżnika Cejrowskiego albo leśnika Szyszki i napisz jeszcze raz, że nikt nie będzie miał wątpliwości, że mają prawo do życia jak my.
Ok, być może są osoby, którym zabijanie z dowolnego powodu hipotetycznych istot mających cechy wymienione powyżej, ale niebędących homo sapiens, wydaje się moralnie zupełnie w porządku. Jeśli są, to rzeczywiście znajdują się na jakiejś innej etycznej planecie i do nich argument nie trafi. Nie wydaje mi się jednak, by było ich wiele, nawet wśród hardkorowych chrześcijan czyniących sobie ziemię poddaną i wierzących, że teoria ewolucji to spisek przeciko Narodowi Polskiemu.
Argument "z obcego" może przemawiać wyłącznie do kogoś, kto np. wierzy w ewolucję
E, na pewno nie. Wystarczy, że uzna się, że niebędące homo sapiens istoty z oczywistym prawem do życia nie są jak kwadratowe koła, a do tego uznanie ewolucji z pewnością nie jest konieczne. Być może komuś, kto ją uznaje, bardziej przekonująca wyda się pewna jego wersja (np. taka, w której zamiast obcych są nasi dalecy potomkowie, którzy nie należą już do homo sapiens), ale tylko tyle.
Przeczysz sobie, mam wrażenie. Najpierw piszesz o rasistach, którzy "biologicznie" uzasadniali swoje zbrodnie; potem, że jednak przeciętny fundamentalista zgodzi się, że biologiczne różnice nie mają moralnego znaczenia. Tymczasem problem polega na tym, że dokładnie taka sytuacja, jaką opisujesz jako hipotetyczną -- że istnieje *inny* gatunek, który jednak ma te wszystkie cechy, o których piszesz, inteligencję, więzi społeczne itd. -- już była. Była w tym sensie, że jedna grupa ludzi wierzyła, że druga grupa ludzi należy do innego gatunku (a w każdym razie, rasy). I nawet nie piszę o nazistach, tylko o sporej grupie naukowców i filozofów z XIX i pierwszej połowy XX wieku (i wcześniej, oczywiście).
Usuń"Ok, być może są osoby, którym zabijanie z dowolnego powodu hipotetycznych istot mających cechy wymienione powyżej, ale niebędących homo sapiens, wydaje się moralnie zupełnie w porządku. Jeśli są, to rzeczywiście znajdują się na jakiejś innej etycznej planecie i do nich argument nie trafi. Nie wydaje mi się jednak, by było ich wiele, nawet wśród hardkorowych chrześcijan czyniących sobie ziemię poddaną i wierzących, że teoria ewolucji to spisek przeciko Narodowi Polskiemu."
Że są na innej etycznej planecie, to się zgodzę, natomiast wydaje mi się, że ta ich planeta jest gęsto zaludniona: pamiętaj, że mówimy o ludziach współcześnie, w Polsce, moralnie dopuszczające motywowane politycznie zabójstwa (takie jak wyrzucanie ludzi z helikopterów). Bywa, że odczłowieczają i odbierają prawo do życia ludzi mówiących tym samym językiem i żyjących w tej samej kulturze, ale wg Ciebie przyznają to prawo obcemu, który budzi ich obrazę i którego zabicie przyniesie doraźną ekonomiczną korzyść?
Jestem święcie przekonany (tzn. wierzę w taką narrację, mając poszlaki, ale nie naukowe "dowody") o wrodzonym trybaliźmie ludzkim, w którym jakiekolwiek ograniczenia moralne dotyczą prawie wyłącznie członków własnego plemienia. Przynależność do plemienia jest dana; nie jest racjonalna, i jest dokładnie tak, jak piszesz: "nie ma znaczenia, czym ten gatunek się charakteryzuje, ważne że nie jest nasz". A jeśli nie jest nasz, to defaultowo mam moralne prawo zabić go, jeśli mam powód (powód może być różny, od subiektywnego poczucia zagrożenia, poprzez sprawiedliwość dziejową, po samą przynależność do irracjonalnie znienawidzonej grupy).
Wyrastałem w Krakowie, dostawałem wpierdol od grup identycznie wyglądających bandziorów, którzy wszakże różnili się nazwą ulubionego klubu piłkarskiego (bo nawet nie zawsze szalikami). Możliwe, że to wytworzyło moją perspektywę.
Przeczysz sobie, mam wrażenie. Najpierw piszesz o rasistach, którzy "biologicznie" uzasadniali swoje zbrodnie; potem, że jednak przeciętny fundamentalista zgodzi się, że biologiczne różnice nie mają moralnego znaczenia.
UsuńMyślę, że pozbędziesz się tego wrażenia, kiedy zauważysz, że “biologicznie” jest wieloznaczne.
Miałem na myśli np. nazistów, którzy wierzyli, że Żydzi kochają gromadzić pieniądze, zdobywać wpływy, eksploatować gojów, zatruwać młode aryjskie umysły komunizmem, kosmopolityzmem czy inną sztuką nowoczesną, że są fałszywi, przewrotni, nielojalni wobec państwa, nieprzywiązani do ziemi, niezdolni do uczciwej pracy na roli, niewrażliwi na aryjską wzniosłość i aryjskie piękno, że nie rozumieją, co to honor itd. – i że wynika to z ich „krwi”, tzn. jest to uwarunkowane biologiczne i nie da się tego zmienić przez wychowanie czy indoktrynację. Więc chcieli Żydów wyeliminować ze względu na owe żydowskie cechy, a nie na samą biologię, z której te cechy miały wynikać. Nie ze względu na samą różnicę w genotypach, czy jak oni sobie to dokładnie wyobrażali (zdaje się, że było to dosyć bełkotliwe). Gdyby ta różnica prowadziła (w ich mniemaniu) do innych różnic fenotypowych – to naziści nie mieliby dobrego uzasadnienia do zabijania. Więc przez „biologicznie” rozumiem „między grupami istnieją wyżej wymienione różnice, mające rzekomo biologiczne podłoże”, a nie „grupy należą do róznych taksonów”.
Że są na innej etycznej planecie, to się zgodzę, natomiast wydaje mi się, że ta ich planeta jest gęsto zaludniona: pamiętaj, że mówimy o ludziach współcześnie, w Polsce, moralnie dopuszczające motywowane politycznie zabójstwa (takie jak wyrzucanie ludzi z helikopterów).
Sam tu pisałem o „obrońcach życia”, którzy ochoczo popierają wyrzucanie z helikopterów i inne zbrodnie. Nie wydaje mi się jednak, że wynika to z faktu, że mają radykalnie różne bazowe przekonania moralne, czy moralne intuicje.
Bywa, że odczłowieczają i odbierają prawo do życia ludzi mówiących tym samym językiem i żyjących w tej samej kulturze, ale wg Ciebie przyznają to prawo obcemu, który budzi ich obrazę i którego zabicie przyniesie doraźną ekonomiczną korzyść?
Według mnie całkiem możliwe, że nie przyznają, ale nie ma to znaczenia dla tego argumentu.
U Boonina scenariusz wygląda tak: okazuje się, że wskazany jako typowa istota z prawem do życia człowiek nie jest człowiekiem, tylko kosmitą. Ma trochę inne DNA. Ale jeśli chodzi o świadomość, pragnienia, racjonalność itd. – wszystko pozostaje niezmienione. Czy trochę inne niż ludzkie DNA zmienia coś w kwestii jego prawa do życia? Ty proponujesz jakieś oślizłe karaluchy. Twój ekeperyment myślowy jest o tyle kiepski, że wprowadza czynniki, o których wiemy, że mocno wpływają na moralne oceny, pomimo tego, że są powszechnie (tak przez zwolenników, jak przez przeciwników dopuszczalności aborcji) uznawane za moralnie nieistotne.
Z eksperymentami myślowymi jest jak z eksperymentami empirycznymi: chodzi o to, żeby wyizolować interesującą nas zmienną, całą resztą pozostawiając możliwie niezmienioną. Boonin stara się to robić, Ty nie, bo dla jednej z grup wprowadzasz cały szereg dodatkowych czynników, o których wiadomo, że zaburzą wynik.
Być może istnieją ludzie, dla których prawo do życia powinno zależeć od tego, jak ktoś jest ładny, albo pachnący, albo jaką ma sekwencję DNA (bez względu na to, co wynika z tego DNA). Szczerze się zgadzają z takim twierdzeniem i ich intuicje moralne dotyczące konkretnych przypadków są z nim zgodne. Jeśli istnieją, to rzeczywiście książka Boonina nie jest dla nich. Ja jednak nie znam takich ludzi. Jestem prawie pewien, że znakomita większość przeciwników aborcji się pod tym nie podpisze.
Jestem święcie przekonany (tzn. wierzę w taką narrację, mając poszlaki, ale nie naukowe "dowody") o wrodzonym trybaliźmie ludzkim, w którym jakiekolwiek ograniczenia moralne dotyczą prawie wyłącznie członków własnego plemienia.
UsuńPisałem tu też o tych „dowodach”. Ale od „istnieje wrodzony trybalizm” do „nie na się przezwyciężyć wrodzonego trybalizmu” jest daleka droga. A do „nie powinno się próbować przezwyciężać wrodzonego trybalizmu” jeszcze dalsza.
Przynależność do plemienia jest dana; nie jest racjonalna, i jest dokładnie tak, jak piszesz: "nie ma znaczenia, czym ten gatunek się charakteryzuje, ważne że nie jest nasz". A jeśli nie jest nasz, to defaultowo mam moralne prawo zabić go, jeśli mam powód (powód może być różny, od subiektywnego poczucia zagrożenia, poprzez sprawiedliwość dziejową, po samą przynależność do irracjonalnie znienawidzonej grupy).
Musimy odróżnić od siebie dwie rzeczy. Ja się tu zajmuję filozofią, nie psychologią. Tym, co wynika z przekonań xyz, a nie tym czy to do kogoś dotrze, ani tym, jak się to przełoży na czyjeś zachowania. Oczywiście, że ludzie – i to niezalenie od światopoglądu – nie są racjonalni, miewają sprzeczne przekonania, których sprzeczności nie dostrzegają, postępują wbrew wyznawanym przesz siebie wartościom (świadomie lub nie), racjonalizują sobie, co im wygodnie, popełniają setki błędów poznawczych, mają swoje nieusuwalne uprzedzenia, różne psychologiczne ograniczenia, bariery itd. Ale to wszystko nie ma tutaj większego znaczenia.
Boonin nie twierdzi, że jego argument przekona wszystkich przeciwników aborcji do zmiany zdania. On najwyżej twierdzi, że gdyby przeciwnicy aborcji byli idealnie racjonalni, to w obliczu jego argumentu zmieniliby zdanie (lub ewentualnie zrewidowali inne swoje przekonania).
Twoje zastrzeżenie, jeśli je dobrze rozumiem, jest takie, że „nie da się ich do niczego przekonać, bo oni i tak sobie wszystko zracjonalizują co im się będzie opłacać, bo wrodzony trybalizm etc.”. Możliwe, że w wielu przypadkach tak będzie, ale to bez znaczenia.
Wyrastałem w Krakowie, dostawałem wpierdol od grup identycznie wyglądających bandziorów, którzy wszakże różnili się nazwą ulubionego klubu piłkarskiego (bo nawet nie zawsze szalikami). Możliwe, że to wytworzyło moją perspektywę.
Jako kibol Cracovii mogę Cię zapewnić, że Wisły nie nienawidzi się wyłącznie za niebycie Cracovią. Nienawidzi się ich, bo to milicyjna swołocz, ubecy, esbecy, tajni współpracownicy, konfidenci, psy, kibice sukcesu, za to, że tyle lat paśli się naszym kosztem. W niektórych kręgach też za to, że faszyści i antysemici (to w związku z zaszłościami jeszcze przedwojennymi). Choć są też oczywiście tacy, którzy leją w mordę, bo Wisła, i to wystarcza za całe uzasadnienie. Tylko że – jeszcze raz – to nie ma związku z argumentem Boonina.
Można by brać tu pod uwagę zamiast obcych inne gatunki człowieka. Jak się składa, nie dożyły one naszych czasów, a niewykluczone, że nasi przodkowie im w tym pomogli. Za to niedługo pojawi się A.I. i wprowadzi dyskusję w nowy wymiar, cokolwiek by przez to rozumieć. To tak na marginesie, poza tym link do artykułu z First Things na temat aborcji w dobie transhumanizmu:
OdpowiedzUsuńwww.firstthings.com/web-exclusives/2017/06/our-outdated-debates
Nie ma żadnych obcych, nie ma żadnego transhumanizmu. Są tylko fantazje, tyle warte, co powoływanie się na różne "argumenty z aniołów" w średniowiecznych dysputach. Wtedy to jeszcze miało jakiś sens, bo w zasadzie wszyscy się na te anioły zgadzali. Co z tego, że mogę sobie wyobrazić obcych? Pana Boga też mogę sobie wyobrazić i to w bardzo różnych wariantach. Na razie jednak kosmitów nie ma i nie wiem dlaczego ich wyobrażenie miałoby w jakikolwiek sposób wpływać na moje życie w świece bez kosmitów.
OdpowiedzUsuńDlatego właśnie ten transhumanizm jest interesujący, bo to się już zaczyna.
UsuńCo z tego, że mogę sobie wyobrazić obcych? Pana Boga też mogę sobie wyobrazić i to w bardzo różnych wariantach. Na razie jednak kosmitów nie ma i nie wiem dlaczego ich wyobrażenie miałoby w jakikolwiek sposób wpływać na moje życie w świece bez kosmitów.
UsuńCo z tego? To, że argument z oszczędności nie działa. Nie bardzo rozumiem ten zarzut – co ma być nie tak z używaniem sądów modalnych w argumentacji? To standardowa praktyka w filozofii i nie tylko w filozofii. W sporze o aborcję ewidentnie robią to obie strony i nie bardzo widzę, jak można by ten spór prowadzić bez tych sądów. Ale przede wszystkim nie widzę powodu, by z nich rezygnować.
Kosmici jak na razie "istnieją" na tym samym poziomie co Pan Bóg. Niektórzy nazywają to urojeniem, Argument opierający się na urojeniu nie jest żadnym argumentem. Będzie - kiedy przylecą kosmici.
Usuń@Anonimowy
UsuńChyba już rozumiem, na czym polega nieporozumienie: Tobie się wydaje, że powodzenie argumentu zależy od prawdziwości przesłanki „nienależące do homo sapiens istoty z oczywistym prawem do życia istnieją”, a w rzeczywistości ono zależy od prawdziwości przesłanki „nienależące do homo sapiens istoty z oczywistym prawem do życia są metafizycznie możliwe”. Przekonanie o prawdziwości tej drugiej nie jest żadnym urojeniem, tak jak urojeniem nie jest przekonanie, że jednorożce są metafizycznie możliwe.